„Dziecko poczęte” jako obiekt ontohegemoniczny. Obiekty, materialność i wizualizacja a procesy ustanawiania hegemonii
Avant, wol. XI, nr 3, doi: 10.26913/avant.2020.03.16
publikowane na licencji CC BY-NC-ND 3.0
Andrzej W. Nowak 
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
andrzej.w.nowak @ gmail.com
Publikacja Online First: 21 lutego 2020 Pełny tekst
Abstrakt: Zwrot ontologiczny w humanistyce (wypracowany w tradycji studiów nad nauką i techniką oraz teorii aktora-sieci) dostarcza narzędzi umożliwiających badania ontograficzne (ontologicznie zradykalizowane badania etnograficzne). Siłą tej tradycji są empirycznie zorientowane studia deskryptywne, odtwarzające lokalne polityki ontologiczne, słabością natomiast problem z normatywnym i dyrektywalnym wymiarem owych polityk. W tekście zostanie to sko-rygowane poprzez wprowadzenie ontologicznej reinterpretacji teorii dyskursu i hegemonii Laclau i Mouffe. W rezultacie wypracowane zostaną narzędzia umożliwiające ontologicznie i materialnie zorientowane badanie procesów hegemonicznych. Uzyskanym wynikiem jest pojęcie obiektu ontohegemonicznego, czyli materialnej manifestacji polityk ontologicznych. Obiekt ontohegemoniczny i jego funkcjonowanie, istnienie, podtrzymywanie przy istnieniu oraz oddziaływanie na sferę publiczną zilustrowano poprzez studium przypadku: analizę „dziecka poczętego” jako ontologicznego obiektu, który ustanawia w sferze publicznej warunki możliwości sporu pomiędzy stronami sporu w kwestii praw reprodukcyjnych oraz oddziałuje na kształt polskiej sfery publicznej w ogóle.
Słowa kluczowe: polityki ontologiczne; dziecko poczęte; hegemonia; zwrot ontologiczny; materialność
“The conceived child” as an ontohegemonic object: objects, materiality visualization, and processes of establishing hegemony
Abstract: The ontological phrase in humanities (developed in the tradition of studying science and technology, and actor-network theory) provides tools for ontographic research (ontologically radicalized ethnographic research). The strength of this tradition is empirically oriented descriptive studies that reconstruct local ontological politics, while the weakness is the problem with the normative and prescriptive dimension of these politics. This will be corrected in the text by introducing an ontological reinterpretation of the theory of discourse and the hegemony of Laclau and Mouffe. The result is the development of tools for ontologically and materially oriented studies of hegemonic processes. The obtained result is the concept of an ontohegemonic object, i.e., a material manifestation of ontological policies. The concept of an ontohegemonic object and its functioning, existence, maintenance at existence, and influence on the public sphere is illustrated by a case study: an analysis of a “conceived child” as an ontological object that, in the public sphere, establishes the conditions for the possibility of a dispute between the pro-choice and the pro-life side in terms of reproductive rights and influences the shape of the Polish public sphere in general.
Keywords: ontological politics; conceived child; hegemony; ontological turn; materiality
Bibliografia
Abriszewski, K., Afeltowicz, Ł. (2007). Jak gołym okiem zobaczyć rosnące neurony i siłę alergii?: Krążąca referencja w nauce i poza nią. Zagadnienia Naukoznawstwa, T. 43(Z. 3/4), 405–420.
Bagan-Kurluta, K. (2017). O prawach dziecka uwag kilka na tle książki Błażeja Kmieciaka „Prawa dziecka jako pacjenta” Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2016, stron 292. Białostockie Studia Prawnicze, 22(2), 181–189. DOI: https://doi.org/10.15290/bsp.2017.22.02.13.
Barbrook, R. (2009). Przyszłości wyobrażone: od myślącej maszyny do globalnej wioski. Warszawa: Wydawnictwo Literackie Muza.
Bauman, Z. (1998). Prawodawcy i tłumacze,. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Bielinska-Kowalewska, K. (2017). # czarnyprotest: The Black Protest for Abortion Rights in Poland. New Politics, 16(2), 53.
Bobako, M. (2007). Hegemonia – polityczny wymiar bezpieczeństwa ontologicznego. W: A. Dobosz & A. P. Kowalski (red.), Eidōlon. Bezpieczeństwo ontologiczne (s. 121–132). Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza “Epigram”.
Bode, M., Kristensen, D. B. (2016). The digital doppelgänger within: A study on self-tracking and the quantified self movement. W: R. Canniford & D. Bajde (red.), Assembling Consumption : Researching actors, networks and markets (s. 119–134). New York: Routledge.
Bogost, I. (2012). Alien phenomenology, or, What it is like to be a thing. Posthumanities: nr. 20. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Bonneuil, C., Fressoz, J.-B. (2016). The shock of the Anthropocene: The earth, history and us. London, New York: Verso Books.
Borkowski, M. (2015). Reportaż z „polskiej wojny domowej o gender” w obiektywie pola naukowego Pierre’a Bourdieu. W: D. Majka-Rostek, E. Banaszak, P. Czajkowski (red.), Genderowe filtry. FILTRY Różnorodność doświadczania i percepcji płci w przestrzeni publicznej i prywatnej (s. 122–132). Wrocław: Wydawnictwo Instytut Socjologii Uniwersytet Wrocławski.
Bukalska, I. (2015). Koncepcja obiektu granicznego–idea, zastosowania, perspektywy. Seminare. Poszukiwania naukowe, 36(4), 93–103.
Burgess, C., Dubbs, C. (2007). Animals in Space. Springer Praxis Books. New York: Praxis Publishing Ltd, Chichester, UK.
Burri, R. V., Dumit, J. (2008). Social Studies of Scientific Imaging and Visualization. W: Hackett, Edward J., Amsterdamska, Olga, Lynch, Michael and Wajcman, Judy (red.), The handbook of science and technology studies (s. 297–317). Cambridge, Massachusetts: MIT Press.
Butler, J. P., Laclau, E., Žižek, S., Czarnacka, A., Kropiwnicki, M., Królak, S. (2014). Przygodność, hegemonia, uniwersalność: Współczesne debaty na lewicy. Seria Idee: nr. 45. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Clegg, S. R. (1989). Frameworks of power. London: Sage.
Collins, H. M. (2018). Czy wszyscy jesteśmy ekspertami? (Wydanie I). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Derra, A. (2012). Od skromnego świadka do wiedzy usytuowanej. O pożytkach z feministycznych badań nad nauką i technologią. Etyka, 45.
Duda, M. (2016). Dogmat płci: Polska wojna z gender. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra.
Dzierzgowska, A., Piotrowska, J., Rutkowska, E. (2013). Równościowe przedszkole. Jak uczynić wychowanie przedszkolne wrażliwym na płeć. Warszawa. Pobrane z: https://genderexperts.files.wordpress.com/2012/10/rownosciowe_przedszkole_program.pdf.
Feenberg, A. (2014). The philosophy of praxis: Marx, Lukács, and the Frankfurt School. London, New York: Verso.
Frąckowiak, M., Rogowski, Ł. (2011). Obrazy w procesach negocjacji światów społecznych. Przeglad Socjologii Jakosciowej, 7(1).
Graff, A., Korolczuk, E. (2017). “Worse than communism and Nazism put together”: War on gender in Poland. W: R. Kuhar & D. Paternotte (red.), Anti-gender campaigns in Europe. Mobilizing against equality (s. 176–194). London, New York: Rowman & Littlefield International.
Grzebalska, W. (2016). Anti-Genderism and the crisis of neoliberal democracy. Pobrane z strony internetowej od Visegard Insight: http://visegradinsight.eu/why-the-war-on-gender-ideology-matters-and-not-just-to-feminists/
Haraway, D. (2014). Wiedza usytuowana: problem z nauką w feminizmie a przywilej przyjęcia częściowej, niepełnej perspektywy. W: Bińczyk Ewa & A. Derra (red.), Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów (s. 103–138). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Heur van, B., Leydesdorff, L., Wyatt, S. (2013). Turning to ontology in STS? Turning to STS through ‘ontology’. Social Studies of Science, 43(3), 341–362.
Hodžic´, A., Štulhofer, A. (2017). Embryo, teddy bear-centaur and the constitution: Mobilizations against “gender ideology” and sexual permissiveness in Croatia. W: R. Kuhar & D. Paternotte (red.), Anti-gender campaigns in Europe. Mobilizing against equality (s. 59–79). London, New York: Rowman & Littlefield International.
Jasanoff, S. (2003). Breaking the Waves in Science Studies. Social Studies of Science, 33(3), 389–400. DOI: https://doi.org/10.1177/03063127030333004.
Knorr-Cetina, K. (1985). Germ warfare. Social Studies of Science, 15(3), 577–586.
Kofin, M. (2018). Przywracanie porządku–kontrrewolucja w myśli Plinio Corrêi de Oliveira. Horyzonty Polityki, 9(27), 143–156.
Korolczuk, E. (2014). “The War on Gender” from a Transnational Perspective – Lessons for Feminist Strategising. Warszawa. Pobrane z strony internetowej od Heinrich Böll Stiftung: https://pl.boell.org/sites/default/files/uploads/2014/10/war_on_gender_korolczuk.pdf
Korolczuk, E. (2017). Explaining “black protests” against abortion ban in Poland: The power of connective action. Pobrane z: https://www.researchgate.net/publication/314232114_Explaining_black_protests_against_abortion_ban_in_Poland_the_power_of_connective_action.
Korolczuk, E., Kowalska, B., Ramme, J., Snochowska-Gonzales, C. (red.). (2019). Bunt kobiet – Czarne Protesty i Strajki Kobiet. Europejskie Centrum Solidarności. Pobrane z: https://ecs.gda.pl/library/File/nauka/e-booki/raport/ECS_raport_buntkobiet.pdf.
Kováts, Eszter, Põim, Maari. (2015). Gender as symbolic glue: The position and role of conservative and far right parties in the anti-gender mobilizations in Europe ; France ; Germany ; Hungary ; Poland ; Slovakia. Bruxelles. Pobrane z: http://library.fes.de/pdf-files/bueros/budapest/11382.pdf.
Kuhar, R., Zobec, A. (2017). The Anti-Gender Movement in Europe and the Educational Process in Public Schools. CEPS Journal: Center for Educational Policy Studies Journal, 7(2), 29.
Kula, M. (2003). Religiopodobny komunizm. Kraków: Nomos.
Laclau, E., Mouffe, C. (2007). Hegemonia i socjalistyczna strategia: przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
Latour, B. (1988). The Pasteurisation of France. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Latour, B. (2009a). Dajcie mi laboratorium a poruszę świat. Teksty drugie. (1-2), 163–192.
Latour, B. (2009b). Polityka natury: nauki wkraczajÄ… do demokracji. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Latour, B. (2012). Wizualizacja i poznanie: Zrysowywanie rzeczy razem. Avant, 3, 207–257.
Lukes, S. (2006). Władza w ujęciu radykalnym. W: A. Jasińska-Kania (red.), Współczesne teorie socjologiczne (wyd. 1, s. 502–511). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe “Scholar”.
Lukes, S. (2009). Power: A radical view (2nd ed.). New York: Palgrave Macmillan.
Lynch, M. (1985). Discipline and the material form of images: An analysis of scientific visibility. Social Studies of Science, 15(1), 37–66.
Lynch, M. (2013). Ontography: Investigating the production of things, deflating ontology. Social Studies of Science, 43(3), 444–462.
Lynch, M. E. (1988). Sacrifice and the transformation of the animal body into a scientific object: Laboratory culture and ritual practice in the neurosciences. Social Studies of Science, 18(2), 265–289.
Majewska, E. (2016). Słaby opór i siła bezsilnych.# czarnyprotest kobiet w Polsce 2016. Pobrane z: http://www.praktykateoretyczna.pl/ewa-majewska-slaby-opor-i-sila-bezsilnych-czarnyprotest-kobiet-w-polsce-2016/.
Majewska, E. (2018). Kontrpubliczności ludowe i feministyczne: wczesna” Solidarność” i Czarne Protesty. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Mayer, S., Sauer, B. (2017). “Gender ideology” in Austria: Coalitions around an empty signifier. W: R. Kuhar & D. Paternotte (red.), Anti-gender campaigns in Europe. Mobilizing against equality (s. 24–41). London, New York: Rowman & Littlefield International.
Mol, A. (1999). Ontological politics. A word and some questions. The Sociological Review, 47(1_suppl), 74–89.
Neil, D. (2018). Przywracanie naturalnego porządku: Wizja ekstremistów religijnych nakłaniająca społeczeństwa europejskie do odrzucenia praw człowieka w zakresie seksualności i reprodukcj. Sztokhom. Pobrane z strony internetowej od Europejskie Forum Parlamentarne ds. Ludności: https://www.epfweb.org/sites/epfweb.org/files/online_rtno_epf_book_lores_pl_kor.pdf
Neil Datta. (2018). “Restoring the Natural Order”: The religious extremists’ vision to mobilize European societies against human rights on sexuality and reproduction. Pobrane z: https://www.epfweb.org/sites/epfweb.org/files/rtno_epf_book_lores.pdf.
Nold, C. (2018). Practice-based ontological design for multiplying realities. Strategic Design Research Journal, 11(2). DOI: https://doi.org/10.4013/sdrj.2018.112.02.
Nowak, A. W. (2013). Ontological imagination: Transcending methodological solipsism and the promise of interdisciplinary studies. Language, Literacy, and Media Theory, 169.
Nowak, A. W. (2015). Ontologia a aksjologia—co możemy zyskać, a co stracić, używając teorii aktora-sieci? Diagnoza wstępna. Prace Kulturoznawcze, 18, 65–79.
Nowak, A. W. (2016). Wyobraźnia ontologiczna: Filozoficzna (re)konstrukcja fronetycznych nauk społecznych. Poznań, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwerstetu im. Adama Mickiewicza; Instytut Badań Literackich PAN Wydawnictwo; Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.; Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
Nowak, A. W. (2017). Ciężar wyboru, złożoność świata i jej redukcja. Gra w Go/Weiqi jako praktykowanie „metafizyki empirycznej”. Avant. (3), 131–158.
Nowak, A. W. (2018). The Burden of Choice, the Complexity of the World and Its Reduction: The Game of Go/Weiqi as a Practice of “Empirical Metaphysics”. Avant, 9(3), 101–125. DOI: https://doi.org/10.26913/avant.2018.03.05.
Nowak, A. W. (2019). Ja i mój cyfrowy Doppelgänger. Self-tracking jako dwuznaczne urzeczowione samowychowanie. W: M. Chutorański & A. Makowska (red.), Rozprawy i Studia / Uniwersytet Szczeciński: t. (1125) 1051. Rzeczy – Kultura – Edukacja (s. 97–122). Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Nowak, A. W., Abriszewski, K., Wróblewski, M. (2016). AW, Nowak, K. Abriszewski, M. Wróblewski, Czyje lęki? Czyja nauka? Struktury wiedzy wobec kontrowersji naukowo-społecznych, Poznań 2016, s. 233.
Oko Pres. (2018). Ambroziak, Anton: Płód jako pacjent. Ordo Iuris toruje drogę do całkowitego zakazu aborcji. Pobrane z: https://oko.press/plod-jako-pacjent-ordo-iuris-toruje-droge-calkowitego-zakazu-aborcji/.
Oreskes, N., Conway, E. M. (2011). Merchants of doubt: How a handful of scientists obscured the truth on issues from tobacco smoke to global warming. Bloomsbury: Bloomsbury Publishing USA.
Ost, D. (2007). Klęska” Solidarności”: gniew i polityka w postkomunistycznej Europie. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.
Peto, A., Grzebalska, W., Post, H. (2016). How Hungary and Poland have silenced women and stifled human rights. Transitions Online. (10/25), 28–31.
Pető, A. (2018). Attack on Freedom of Education in Hungary. The case of gender studies. Pobrane z: http://blogs.lse.ac.uk/gender/2018/09/24/attack-on-freedom-of-education-in-hungary-the-case-of-gender-studies/.
Rafałowicz, P. (2017). Początek ochrony życia dziecka poczętego – analiza przedmiotu ochrony przestępstw aborcyjnych. Pomeranian Journal of Life Sciences, 62(3). DOI: https://doi.org/10.21164/pomjlifesci.185.
Rowland, N. J., Spaniol, M. J. (2015). The future multiple. Foresight, 17(6), 556–573.
Sabela, B. (2017). Afronauci: Z Zambii na Księżyc. Reportaż. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Sismondo, S. (2017). Post-truth? Social Studies of Science, 47(1), 3–6. DOI: https://doi.org/10.1177/0306312717692076.
Skórzyńska, A. (2017). Praxis i miasto: Ćwiczenia z kulturowych badań angażujących. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Badań Literackich PAN, Wydawnictwo UAM.
Srnicek, N., Williams, A. (2015). Inventing the future: Postcapitalism and a world without work. London: Verso Books.
Star, S. L. (1999). The ethnography of infrastructure. American behavioral scientist, 43(3), 377–391.
Star, S. L., Griesemer, J. R. (1989). Institutional ecology,translations’ and boundary objects: Amateurs and professionals in Berkeley’s Museum of Vertebrate Zoology, 1907-39. Social Studies of Science, 19(3), 387–420.
Szwed, A., Zielinska, K. (2017). A War on Gender? The Roman Catholic Church’s Discourse on Gender in Poland. W: S. P. Ramet & Irena Borowik (red.), Religion, Politics, and Values in Poland. Continuity and Change Since 1989 (s. 113–136). New York: Palgrave Macmillan. DOI: https://doi.org/10.1057/978-1-137-43751-8_6.
Ślosarski, B. (2017). Czarne skrzynki i Czarny Protest. O roli artefaktów w mobilizacjach społecznych. Czas Kultury, 33(04), 35–41.
Winner, L. (1980). Do artifacts have politics? Daedalus, 121–136.
Wróblewski, M. (2013). Sieci, wiązania, naddeterminacja i wyzwanie technonauki-Bruno Latour, Ernesto Laclau i Chantal Mouffe w poszukiwaniu nowej filozofii społecznej i politycznej. Studia Philosophica Wratislaviensia, Vol. 8(4), 63–77.
Wróblewski, M. (2014). Wierni jako zasób kontrhegemoniczny. Spór o krzyż w kontekście teorii hegemonii. Kultura popularna, 39(1), 14–35.
Yurchak, A. (2011). A Parasite from Outer Space: How Sergei Kurekhin Proved That Lenin Was a Mushroom. Slavic Review, 70(2), 307–333. DOI: https://doi.org/10.5612/slavicreview.70.2.0307.
Czasopismo „Avant” – zadanie finansowane w ramach umowy 711/P-DUN/2019 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę.
