Avant, wol. X, nr 3/2019, doi: 10.26913/avant.2019.03.13
publikowane na licencji CC BY-NC-ND 3.0
Przemysław Zawadzki
Instytut Filozofii, Uniwersytet Jagielloński
przemyslaw.zawadzki @ uj.edu.pl
Agnieszka K. Adamczyk
Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński
a.adamczyk @ doctoral.uj.edu.pl
Opublikowano Online First 18 września 2019 Pełny tekst
Abstrakt: Kreacje wielu współczesnych artystów stanowią znak nadejścia technokultury. Choć manifestacje artystyczne technokultury mogą jawić się jako prowokacja, skłaniają one jednak do zadania fundamentalnych pytań o charakterze ontologicznym, na przykład o to, czy człowiek posiada niezmienną naturę; jakie były i są jego relacje z Innym, a jakie być powinny; do jakiego stopnia ciało i umysł mogą ulec zmianie, by człowiek pozostał „człowiekiem”; jaka jest przyszłość naszego gatunku. By właściwie zrozumieć aktywność artystów technokultury, konieczne wydaje się gruntowne zrozumienie filozofii post- i transhumanizmu, ponieważ stanowiły one dla nich niewątpliwe źródło inspiracji. Z tego względu analiza wymienionych wyżej filozofii będzie stanowiła kluczową część artykułu. Wypracowane w jej wyniku narzędzia posłużą wskazaniu, w jakich aspektach technokultura jest manifestacją idei post- i transhumanistycznych. Na „laboratorium”, w którym dokona się owa analiza, złoży się przede wszystkim twórczość Stelarca i Orlan – jednych z najczęściej komentowanych artystów sztuki technokultury.
Słowa kluczowe: transhumanizm; posthumanizm; Natasha Vita-More; Donna Haraway; technokultura; Stelarc, Orlan; postczłowiek; humanizm
Post- and Transhumanism in the Context of Selected Artistic Phenomena of Technoculture
Abstract: Creations of many contemporary artists indicate the emergence of technoculture. Although artistic manifestations of technoculture may appear to be a provocation, they encourage fundamental ontological questions, such as whether a person has unchanging nature; what was and is our relationship to the Other, and what it should be; to what extent can body and mind be altered before they stop being “human”; what is the future of our species. To properly understand the works of technoculture artists, it appears necessary to have a thorough grasp post- and transhumanism as their key sources of inspiration. As a result, the developed tools will be employed to indicate which aspects of technoculture are a manifestation of post- and transhumanist ideas. This analysis is based primarily on the works of Stelarc and Orlan – two widely commented artists of technoculture.
Keywords: transhumanism; posthumanism; Natasha Vita-More; Donna Haraway; technoculture; Stelarc; Orlan; posthuman; humanism
Bibliografia
| Armitage, J. (2001). Virilio Live. Selected Interviews. London, UK: Sage Publications. | ||||
| Augsburg, T. (1998). Surgical Enhancements. Pozyskane z: https://medium.com/@fogphd/surgical-enhancements-1998-356b1fa454ef | ||||
| Bakke, M. (2012). Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Poznań, Polska: Wydawnictwo UAM. | ||||
| Bickle, J. (2019). Multiple Realizability. E. N. Zalta (red.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2019 Edition). Pozyskane z: https://plato.stanford.edu/archives/spr2019/entries/multiple-realizability/ | ||||
| Bostrom, N. (2005a). In Defence of Posthuman Dignity, Bioethics, 19 (3), 202-214. https://doi.org/10.1111/j.1467-8519.2005.00437.x |
||||
| Bostrom, N. (2005b). A History of Transhumanist Thought. Journal of Evolution and Technology, 14 (1), 1-25. | ||||
| Bowler, P. (2007). Historia nauk o środowisku. (J. Popiołek, W. Studencki, tłum.). Warszawa, Polska: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego. | ||||
| Braidotti, R. (2014). Po człowieku. (J. Bednarek, A. Kowalczyk, tłum.). Warszawa, Polska: PWN. | ||||
| Buckley, S., Hardt, M., Massumi, B. (2000). Methodology of the Opressed. Minneapolis, USA: University of Minnesota Press. | ||||
| Carruthers, P., Fletcher, L., Ritchie, J. B. (2012). The evolution of self-knowledge. Philosophical Topics, 40, 13-37. https://doi.org/10.5840/philtopics201240212 |
||||
| Ceballos, G., Ehrlich, P., Barnosky, A., Garcia, A., Pringle, R., Palmer, T. (2015). Accelerated Modern Human-Induced Species Losses: Entering the Sixth Mass Extinction. Science Advances 19: vol. 1, no. 5. https://doi.org/10.1126/sciadv.1400253 |
||||
| Davies, T. (2008). Humanism. London, UK: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203932568 |
||||
| Derrida, J. (1993). Kres człowieka. (P. Pieniążek tłum.). W: B. Banasiak (red.), J. Derrida, Pismo Filozofii. Kraków, Polska: Inter Esse. | ||||
| Didur, J. (2003). Re-embodying Technoscientific Fantasies. Posthumanism, Genetically Modified Foods, and the Colonization of Life. Cultural Critique, 53, 98-115. https://doi.org/10.1353/cul.2003.0021 |
||||
| Ferrando, F. (2014). The Body. W: R. Ranisch, S. L. Sorgner (red.), Post- and Transhumanism: An Introduction (Beyond Humanism: Trans- and Posthumanism). Frankfurt, Niemcy: Peter Lang Publisher. | ||||
| Fitzgerald, P. B., Segrave, R. A. (2015). Deep brain stimulation in mental health: Review of evidence for clinical efficacy. Aust N Z J Psychiatry, 49(11), 979-93. https://doi.org/10.1177/0004867415598011 |
||||
| FM-2030. (1989). Are You Transhuman? Monitoring and Stimulating Your Personal Rate of Growth in a Rapidly Changing World. New York, USA: Warner Books. | ||||
| Foucault, M. (2006). Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych, (T. Komendant, A. Tatarkiewicz, tłum.). Gdańsk, Polska: słowo-obraz terytoria. | ||||
| Fukuyama, F. (2005). Koniec Człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, (B. Pietrzyk, tłum.). Kraków, Polska: Wydawnictwo Znak. | ||||
| Gehlen, A. (1980). Man in the Age of Technology. (P. Lipscomb, tłum.). New York, USA: Columbia University Press. | ||||
| Graham, E. (2002). Representations of the Post/human: Monsters, Aliens and Others in Popular Culture. Manchester, UK: Manchester University Press. | ||||
| Haraway, D. (2003). Manifest cyborgów. (E. Królak, E. Majewska tłum.), Przegląd Filozoficzno-Literacki, 1(3). | ||||
| Harris, J. (2007). Enhancing Evolution: The Ethical Case for Making Better People. Princeton, USA: Princeton University Press. | ||||
| Hassan, I. (1977). Prometheus as Performer: Towards a Posthumanist Culture?. The Georgia Review, 31(4), 830-850. | ||||
| Hayles, N. K. (1999). How We Became Posthuman: Virtual Bodies In Cybernetics, Literature, and Informatics. Chicago, USA: The University of Chicago Press. https://doi.org/10.7208/chicago/9780226321394.001.0001 |
||||
| Hayles, N. K. (2011). Wrestling with Transhumanism. W: G. R. Hansell, W. Grassie (red.), H+: Transhumanism and Its Critics. Philadelphia, USA: Metanexus Institute. | ||||
| Heidegger, M. (1977). Pytanie o technikę. W: Budować, mieszkać, myśleć. Eseje wybrane. (K. Michalski, tłum.). Warszawa, Polska: Wydawnictwo Czytelnik. | ||||
| Holtzheimer, P. E., Mayberg H. S. (2011). Deep brain stimulation for psychiatric disorders. Annu. Rev. Neurosci., 34, 289-307. https://doi.org/10.1146/annurev-neuro-061010-113638 |
||||
| Huxley, J. (1957). New Bottles for New Wine. London, UK: Chatto & Windus. | ||||
| Kauffman, L. (2002). Cutups in Beauty School. W: Smith S., Watson J. (red.), Interfaces: Women, Autobiography, Image, Performance. Ann Arbor, USA: University of Michigan Press. | ||||
| Kolbert, E. (2014). The Sixth Extinction: An Unnatural History. New York, USA: Henry Holt. | ||||
| Kurzweil, R. (2005). The Singularity Is Near: When Humans Transcend Biology. New York, USA: Viking Press. | ||||
| Latour, B. (2012). The Monsters of Bruno Latour. The Breakthrough, Spring 2012. Pozyskane z: https://thebreakthrough.org/journal/issue-2/love-your-monsters | ||||
| Lem, S. (1968). Filozofia przypadku. Warszawa, Polska: Wydawnictwo Literackie. | ||||
| Levin, J. (2018). Functionalism. E. N. Zalta (red.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2018 Edition). Pozyskane z: https://plato.stanford.edu/archives/fall2018/entries/functionalism/ | ||||
| Logsdon, A. F., Erickson, M. A., Rhea, E. M., Salameh, T. S., Banks, W. A. (2018). Gut reactions: How the blood-brain barrier connects the microbiome and the brain. Exp Biol Med 243(2), 159-165. https://doi.org/10.1177/1535370217743766 |
||||
| Lovejoy, A. (1936). The Great Chain of Being: A Study of the History of an Idea. Cambridge, USA: Harvard University Press. | ||||
| Lovelace, C. (1995). Orlan: Offensive Acts. W: Performing Arts Journal, 17 (1). https://doi.org/10.2307/3245692 |
||||
| Marchand, M. H., Parpart J. L. (1995). Feminism/ Postmodernism/ Development. London, UK: Routledge. | ||||
| Massumi, B. (2002). The Evolutionary Alchemy of Reason. W: Parables for the Virtual. Movement, Affect, Sensation. Durham, UK: Duke University Press. https://doi.org/10.1215/9780822383574 |
||||
| McCorquodale, D. (1993). Orlan: This is my Body, this is my Software. London, UK: Black Dog Publishing. | ||||
| Miah, A. (2008). A Critical History of Posthumanism. W: Gordijn B., Chadwick R. (red.), Medical Enhancement and Posthumanity. New York, USA: Springer. | ||||
| Moravec, H. (1988). Mind Children: The Future of Robot and Human Intelligence. Cambridge, USA: Harvard University Press. | ||||
| More, M. (2004). Principles of Extropy (Version 3.11): An evolving framework of values and standards for continuously improving the human condition. Pozyskane z: http://vency.com/EXtropian3.html | ||||
| More, M. (2013). The Philosophy of Transhumanism. W: M. More, N. Vita-More (red.), The Transhumanist Reader: Classical and Contemporary Essays on the Science, Technology, and Philosophy of the Human Future. Chichester, UK: Wiley-Blackwell. https://doi.org/10.1002/9781118555927 |
||||
| Morris, D. (2000). Illness and Culture in the Postmodern Age. Berkeley, USA: University of California Press. | ||||
| O’Bryann, J. (1997). Saint Orlan faces reincarnation. The Art Journal, 56 (4), 50-56. https://doi.org/10.1080/00043249.1997.10791849 |
||||
| Pico della Mirandola, G. (1967 [1486]). Godność człowieka. (Z. Kalita, tłum.). W: A. Nowicki (red.), Filozofia włoskiego odrodzenia, Warszawa, Polska: PWN. | ||||
| Poczobut, R. (2009). Między redukcją a emergencją. Spór o miejsce umysłu w świecie fizyczny. Wrocław, Polska: Wydawnictwo UWr. | ||||
| Putnam, H., (1967). Psychological Predicates, W: W. H. Capitan, D. D. Merrill (red.), Art, Mind, and Religion. Pittsburgh, USA: University of Pittsburgh Press. | ||||
| Ranisch, R. Sorgner S. L. (2014). Post- and Transhumanism: An Introduction (Beyond Humanism: Trans- and Posthumanism. Frankfurt, Niemcy: Peter Lang Publisher. | ||||
| Roco, M. C., Bainbridge, W. S. (2003). Converging Technologies for Improving Human Performance: Nanotechnology, Biotechnology, Information Technology and Cognitive Science. Dordrecht, Holandia: Kluver Academic Publishers. https://doi.org/10.1007/978-94-017-0359-8 |
||||
| Scarry, E. (1985). The body in pain. The making and unmaking of the world. New York, USA: Oxford University Press. | ||||
| Sender, R., Fuchs S., Milo R. (2016). Are We Really Vastly Outnumbered? Revisiting the Ratio of Bacterial to Host Cells in Humans. Cell, 164 (3), 337-340. https://doi.org/10.1016/j.cell.2016.01.013 |
||||
| Shelley, M. (2013 [1818]). Frankenstein czyli Współczesny Prometeusz. (M. Płaza, tłum.). Czerwonak, Polska: Vesper. | ||||
| Soper, K. (1986). Humanism and Anti-Humanism. London, UK: Hutchinson. | ||||
| Stelarc. (1991). Prosthetics, Robotics and Remote Existence. Postevolutionary Strategies. Leonardo, 24 (5). https://doi.org/10.2307/1575667 |
||||
| Stelarc. (1997). Pasożytnicze wizje: doznania zmienne, intymne i bezwiedne. W: P. Krajewski, V. Kutlubasis-Krajewska (red.), Media Art Biennale. Wro 97. Wrocław, Polska: Open Studio,. | ||||
| Stelarc, Smith, M. (2005). Animating Bodies, Mobilizing Technologies: Stelarc in Conversation. W: M. Smith (red.), Stelarc. The Monograph. Cambridge, USA: MIT Press. | ||||
| Vernor, V. (1993). The Coming Technological Singularity: How to Survive in the Post-Human Era. W: Vision-21. Interdisciplinary Science and Engineering in the Era of Cyberspace, Nasa Conference Publication 10129, 11-22. Pozyskane z: https://ntrs.nasa.gov/archive/nasa/casi.ntrs.nasa.gov/19940022855.pdf | ||||
| Virilio, P. (1995). The Art of Motor. Minneapolis, USA: University of Minnesota Press. | ||||
| Vita-More, N. (2012). Life Expansion: Toward an Artistic, Design-Based Theory of the Transhuman / Posthuman. Doctoral Thesis. USA: University of Plymouth. Pozyskane z: https://pearl.plymouth.ac.uk/bitstream/handle/10026.1/1182/2012vita-more10080055phd.pdf | ||||
| Vita-More, N. (2013). Aesthetics: Bringing the Arts & Design into the Discussion of Transhumanism. W: M. More, N. Vita-More (red.), The Transhumanist Reader: Classical and Contemporary Essays on the Science, Technology, and Philosophy of the Human Future. West Sussex, USA: John Wiley & Sons. https://doi.org/10.1002/9781118555927 |
||||
| Wolfe, C. (2010). What is Posthumanism?. Minneapolis, USA: University of Minnesota Press. | ||||
| Zawojski, P. (2014). Kim jest i co nam mówi Stelarc?. W: R. W. Kluszczyński (red.), Stelarc. Mięso, metal i kod. Rozchwiane chimery. Gdańsk, Polska: Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia. Pozyskane z: http://www.zawojski.com/2015/11/18/kim-jest-i-co-mowi-nam-stelarc-2/#_ftnref56 | ||||
Zawojski, P. (2016). Technokultura i jej manifestacje artystyczne. Medialny świat hybryd i hybrydyzacji, Katowice, Polska: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Czasopismo „Avant” – zadanie finansowane w ramach umowy 711/P-DUN/2019 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę.
|
||||
