Status moralny ofiary i wykonawcy w eksperymencie Stanleya Milgrama dotyczącym posłuszeństwa w perspektywie etyki normatywnej
Avant, Vol. XI, No. 3, doi: 10.26913/avant.2020.03.01
publikowane na licencji CC BY-NC-ND 3.0
Marcin Jaranowski
Wydział Filozofii i Nauk Społecznych
Uniwersytet Mikołaja Kopernika
Marcin.Jaranowski @ umk.pl
Publikacja Online First: 22 grudnia 2019 Pełny tekst
Abstrakt: Autor artykułu podejmuje się zadania alternatywnego, etycznego spojrzenia na słynny eksperyment Stanleya Milgrama, rozpoczęty w 1961 roku i zwieńczony pracą Posłuszeństwo wobec autorytetu. Dla etyki rozumianej szeroko, jako racjonalny i systematyczny namysł nad moralnością, eksperyment ten ma szczególną wartość. Z oczywistych względów badania Milgrama zasilają przede wszystkim ustalenia etyki opisowej dotyczące faktów moralnych. Nie pomijając tego wkładu, autor zadaje pytanie: jak badania nad zagadnieniem destrukcyjnego posłuszeństwa prezentują się, gdy spojrzymy na nie z perspektywy etyki normatywnej? Tym samym przenosi uwagę na te elementy sprawozdań wniosków Milgrama, które wskazują na założenia dotyczące powinności oraz ocen moralnych, w odróżnieniu od obserwowalnych faktów. Milgram deklaruje, że nie zamierza wystawiać oceny moralnej badanym, jednak bliższa analiza jego prac prowadzi do wniosku, że amerykański psycholog nie uniknął tej oceny.
Słowa kluczowe: etyka; Stanley Milgram; posłuszeństwo; ofiara; Holokaust
Disaster under control: The moral status of the victim and the executant in Stanley Milgram’s obedience experiment from the perspective of normative ethics
Abstract: The author of the article undertakes the task of presenting an alternative, ethical view of Stanley Milgram’s famous experiment launched in 1961 and crowned with the work Obedience to Authority. For ethics broadly understood as a rational and systematic reflection on morality, this experiment has a special value. For self-evident reasons, Milgram’s research into destructive obedience first and foremost enhances knowledge within descriptive ethics that establishes moral facts. Without neglecting this contribution, the author poses the question: how does the research on destructive obedience present itself when we look at it from the perspective of normative ethics? Thus, he shifts attention to those elements of Milgram’s reports and conclusions that point to assumptions about obligations and moral assessments, as opposed to observable facts. Milgram declares that he does not intend to offer a moral evaluation on the participants, but a closer analysis of his work leads to the conclusion that the American psychologist did not escape said assessment.
Keywords: ethics; Stanley Milgram; obedience; victim; Holocaust.
References
| Arendt, H. (2004). Eichmann w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła. (A. Szostkiewicz, tłum.). Kraków: Znak. | ||||
| Baumrind, D. (1964). Some Thoughts on Ethics of Research: After Reading Milgram’s ‘Behavioral Study of Obedience’. American Psychologist, 19, 421-423. https://doi.org/10.1037/h0040128 |
||||
| Doliński, D., Grzyb, T. (2017). Posłuszni do bólu. Sopot: Smak Słowa. | ||||
| Lorenz, K. (1996). Tak zwane zło. (A. D. Tauszyńska, tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. | ||||
| Milgram, S. (1963). Behavioral Study of Obedience. Journal of Abnormal Psychology, 67(4), 371-378. https://doi.org/10.1037/h0040525 |
||||
| Milgram, S. (1964a). Group Pressure and Action Against a Person. Journal of Abnormal Social Psychology, 69, 137-143. https://doi.org/10.1037/h0047759 |
||||
| Milgram, S. (1964b). Issues in the Study of Obedience: A Reply to Baumrind. American Psychologist, 19, 848-852. https://doi.org/10.1037/h0044954 |
||||
| Milgram, S. (1965a). Liberating Effects of Group Pressure. Journal of Personality and Social Psychology, 1(2), 127-134. https://doi.org/10.1037/h0021650 |
||||
| Milgram S. (2017). Obedience to Authority. An Experimental View. New York: HarperCollins. [Polskie tłumaczenie: Milgram, S. (2008). Posłuszeństwo wobec autorytetu. (M. Hołda, tłum.). Kraków: Wydawnictwo WAM.] | ||||
| Milgram, S. (1965b). Some Conditions of Obedience and Disobedience to Authority. Human Relations, 18(1), 57-76. https://doi.org/10.1177/001872676501800105 |
||||
| Miller, A. G. (2008). Co badania Milgrama nad posłuszeństwem mogą powiedzieć na temat Holokaustu? Kilka uogólnień z laboratorium psychologii społecznej. W: A. G. Miller (red.), Dobro i zło z perspektywy psychologii społecznej (s. 245-303). Kraków: Wydawnictwo WAM. | ||||
| Ossowska, M. (1994). Podstawy nauki o moralności. W: P. J. Smoczyński (red.), Podstawy nauki o moralności (s. 333-363). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. | ||||
| Perry, G. (2012). Behind the Shock Machine: the Untold Story of the Notorious Milgram Psychology Experiments. Melbourne: Scribe. | ||||
| Quine, W., V. (1986). O naturze wartości moralnych. W: Granice wiedzy i inne eseje filozoficzne (s. 163-175). (B. Stanosz, tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. | ||||
| Ricken, F. (2001). Etyka ogólna. P. Domański (red.). Kęty: Antyk. | ||||
Tatarkiewicz, W. (1992), Obrachunek i nakazy, uczciwość i dobroć. W: Pisma z etyki i teorii szczęścia (s. 62-69). P. J. Smoczyński (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Czasopismo „Avant” – zadanie finansowane w ramach umowy 711/P-DUN/2019 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę.
|
||||
