Avant, wol. XI, nr 3, doi: 10.26913/avant.2020.03.11
publikowane na licencji CC BY-NC-ND 3.0
Renata Ziemińska 
Instytut Filozofii i Kognitywistyki
Uniwersytet Szczeciński
renata.zieminska @ usz.edu.pl
Publikacja Online First: 9 stycznia 2020 Pełny tekst
Abstrakt: Artykuł nawiązuje do feministycznych analiz pojęcia kobiecości, do definiowania kobiet jako grupy na poziomie społecznym lub na poziomie cech cielesnych, a skupia się na ontologii procesu Karen Barad, która daje podstawy do poszukiwania nowych konceptualizacji płci. Motywem zmiany binarnego pojęcia płci są dane empiryczne na temat osób interpłciowych, które mają niebinarne cechy płciowe w warstwach biologicznych, oraz osób niebinarnych na poziomie tożsamości, które nie identyfikują się ani jako kobieta, ani jako mężczyzna. Omówione są nowe regulacje prawne w Niemczech, które wprowadzają trzecią niebinarną kategorię płciową. Mają one zbyt ostrożną formę, która nie odpowiada potrzebom wszystkich osób z niebinarnymi cechami płciowymi. Jest to jednak symboliczny postęp, który oswaja społeczeństwo z niebinarnością. Na podstawie tych danych i argumentów przedstawiona zostaje propozycja niebinarnego i wielowarstwowego pojęcia płci. Ten model pojęcia płci zawiera siedem podstawowych warstw cech płciowych, a każda warstwa jest kontinuum, które zostało podzielone na trzy spektra: kobiecości, niebinarności i męskości. Dodatkowym źródłem niebinarności jest niezgodność pomiędzy warstwami. Niebinarny model pojęcia płci umożliwia teorii feministycznej reinterpretację pojęcia kobiecości.
Słowa kluczowe: feminizm; osoby interpłciowe; osoby z tożsamością niebinarną; niebinarne pojęcie płci; Karen Barad
Feminist theory and a nonbinary notion of sex/gender
Abstract: The article starts with feminist analyses of the concept of woman (defining women as a group on a social or corporeal level), focusing on processual ontology by Karen Barad which is friendly to new conceptualizations. The reason to challenge the binary sex/gender concept is empirical data about intersex persons who have nonbinary biological traits and about nonbinary persons who identify as neither a woman nor a man. I discuss the new regulations in Germany introducing a third nonbinary sex/gender category. It does not respond to the needs of all people with nonbinary sex/gender characteristics but it is a symbolic step that can educate society. On the basis of this data I present my own analysis of the sex/gender characteristics in a nonbinary and multilayered model with seven layers, each divided into three spectra: femaleness, the nonbinary, and maleness. This model can help feminist theory to reinterpret the basic concept of woman.
Keywords: feminism; intersex persons; nonbinary identities; nonbinary concept of sex/gender; Karen Barad
Bibliografia
| Adamiak, M. (2018). Materia w procesie. Metafizyka splątania Karen Barad wobec aporii dyskursu o wykluczeniach W: M. Rogowska-Stangret, O. Cielemęcka (red.), Feministyczne nowe materializmy: usytuowane kartografie (s. 163-181). Warszawa: e-naukowiec. http://e-naukowiec.eu/wp-content/uploads/2018/05/ksi%C4%85%C5%BCka-wersja-ostateczna-2.pdf (dostęp 27.06.2019). | ||||
| Bajszczak, K. i in. (2013). Kliniczne i psychologiczne konsekwencje odroczenia gonadektomii oraz chirurgicznej korekcji obojnaczych zewnętrznych narządów płciowych do okresu dojrzałości u pacjentki z częściową niewrażliwością na androgeny. Endokrynologia Pediatryczna, 12, 2(43), 69-80. https://doi.org/10.18544/EP-01.12.02.1452 |
||||
| Barad, K. (2012). Posthumanistyczna performatywność: ku zrozumieniu, jak materia zaczyna mieć znaczenie. (J. Bednarek, tłum.). W: A. Gajewska (red.), Teorie wywrotowe. Antologia przekładów. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie. | ||||
| Barad, K. (2003). Posthumanist Performativity: Toward an Understanding of How Matter Comes to Matter. Signs: Journal of Women in Culture and Society 2003, vol. 28, no. 3, 801-831. https://doi.org/10.1086/345321 |
||||
| Bennett, T. (2014). ‘No man’s land: Non-binary sex identification in Australian law and policy’. UNSW Law Journal 37 (3), 847-873. | ||||
| Bergman, S. B., Barker, M.-J. (2017). Non-binary activism. W: Christina Richards i in (red.), Genderqueer and non-binary genders (s. 31-51). London: Palgrave. Macmillan. https://doi.org/10.1057/978-1-137-51053-2_3 |
||||
| Boczkowski, F. (1966) Franciszek Neugebauer (1856-1914): Pioneer in the Study of Hermaphroditism. Polish Medical Science and History, 9, 155-7. | ||||
| Braidotti, R., Butler, J. (1994). Interview: Feminism by Any Other Name, differences: A Journal of Feminist Cultural Studies 6.2+3, 27-61. | ||||
| Butler, J. (2004). Undoing Gender. New York and London: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203499627 |
||||
| Butler, J. (2008). Uwikłani w płeć. Przeł. K. Krasuska. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej. | ||||
| Butler, J. (2011). Bodies That Matter. On the discursive limits of ‘sex’. London and New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203828274 |
||||
| Connell, R. (2013). Socjologia płci. Płeć w ujęciu globalnym, przeł. O. Siara. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. | ||||
| Davis, G. (2015). Contesting Intersex. The Dubious Diagnosis. New York: New York University Press. | ||||
| Derra, A. (2018). Mechanika kwantowa, dyfrakcja i niedosyt filozoficzny. Nowy materializm feministyczny Karen Barad w kontekście studiów nad nauką i technologią. W: Monika Rogowska-Stangret, Olga Cielemęcka (red.), Feministyczne nowe materializmy: usytuowane kartografie (s. 129-149). Warszawa: e-naukowiec. http://e-naukowiec.eu/wp-content/uploads/2018/05/ksi%C4%85%C5%BCka-wersja-ostateczna-2.pdf (dostęp 27.06.2019). | ||||
| Dreger, A. (1998). Hermaphrodites and the Medical Invention of Sex. Cambridge: Harvard University Press. | ||||
| Dynarski, W. (2016). Trzy opcje to za mało. Różnorodność transpłciowych tożsamości w badaniach społecznych. W: U. Kluczyńska, W. Dynarski, A. Kłonkowska (red.). Poza schematem. Społeczny konstrukt płci i seksualności (s. 21-37). Gdańsk: Wydawnictwo UG. | ||||
| Fausto-Sterling, A. (2000). Sexing the Body: Gender Politics and the Construction of Sexuality. New York: Basic Books. | ||||
| Fausto-Sterling, A. (2018). Why Sex is Not Binary. https://www.nytimes.com/2018/10/25/opinion/sex-biology-binary.html (dostęp 29.10.2018). | ||||
| Foucault, M. (1980). Herculine Barbin. Being the Recently Discovered Memoirs of a Nineteenth Hermaphrodite (tłum. R. McDougall). New York: Vintage Books. | ||||
| Gawlik A. Bielska-Brodziak A. (2016). Dzieci bez płci. Jak polski prawodawca rozwiązuje problemy osób interseksualnych. Część pierwsza. Prawo i Medycyna 2/2016 (63, vol. 18), 5-28. | ||||
| Ghattas, D. Ch. (2015). W obronie praw człowieka osób interpłciowych – jak możesz pomóc? Tłum. F. Sady. Bruksela: ILGA Europe. https://oiieurope.org/w-obronie-praw-czlowie-ka-osob-interplciowych-jak-mozesz-pomoc/ (dostęp 27.06.2019). | ||||
| Gilligan, C. (2015). Innym głosem. Teoria psychologiczna a rozwój kobiet (tłum. B. Szelewa). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej. | ||||
| Goel, I. (2016). Hijra Communities of Dehli. Sexualities, 19 (5-6), 535-546. https://doi.org/10.1177/1363460715616946 |
||||
| Halberstam, J. (1998). Female Masculinity. Durham, London: Duke University Press. | ||||
| Haraway, D. (2014). Wiedza usytuowana: problem z nauką w feminizmie a przywilej przyjęcia częściowej, niepełnej perspektywy (tłum. A. Derra). W: E. Bińczyk, A. Derra red. Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów (s. 103-133). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK. | ||||
| Helms, Tobias. 2018. The 2013 German Law: Analysis and Criticism. W: J. Scherpe, A. Dutta, T. Helms (red.), The legal status of intersex persons (s. 369-381). Cambridge, UK: Intersentia. https://doi.org/10.1017/9781780687704.023 |
||||
| Hird, M. (2000). Gender’s nature. Intersexuality, transsexualism and the ‘sex’/’gender’ binary. Feminist Theory 1 (3), 347-364. https://doi.org/10.1177/146470010000100305 |
||||
| Hughes, I. i in. (2006). Consensus statement on management of intersex disorders. Archives of Disease in Childhood 91, 554-562. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2082839/ (dostęp 27.06.2019). https://doi.org/10.1136/adc.2006.098319 |
||||
| Hyży, E. (2003). Kobieta, ciało, tożsamość. Teorie podmiotu w filozofii feministycznej końca XX wieku. Kraków: Universitas. | ||||
| Hyży, E. (2017). Dzielenie się światem. Nowy feministyczny realizm w ujęciu Karen Barad. W: E. Hyży (red.), Feministyczne konteksty. Multidyscyplinarnie (s. 57-79). Toruń: Adam Marszałek. | ||||
| Jagger, G. (2015). The New Materialism and Sexual Difference. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 40, 2, 321-342. https://doi.org/10.1086/678190 |
||||
| Karkazis, K. (2008). Fixing sex: intersex, medical authority, and lived experience. Durham: Duke University Press. https://doi.org/10.1215/9780822389217 |
||||
| Kłonkowska A. (2012). Czy potrzebna nam płeć? Zjawisko androgynii wobec dychotomii płci W: A. Kłonkowska (red.), Transpłciowość – Androgynia. Studia o przekraczaniu płci (s. 11-32). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. | ||||
| Kubiak, Z. (1999). Mitologia Greków i Rzymian. Warszawa: Świat Książki. | ||||
| Mak, G. (2012). Doubting sex. Inscriptions, bodies and selves in nineteenth-century hermaphrodite case histories. Manchester: Manchester University Press. https://doi.org/10.7228/manchester/9780719086908.001.0001 |
||||
| Martin E. (1991) The egg and the sperm: how science constructed a romance based on stereotypical male-female roles, Signs: Journal of Women in Culture and Society, 16 (3), 485-501. https://doi.org/10.1086/494680 |
||||
| Mervosh, S. (2019). Casimir Pulaski, Polish Hero of the Revolutionary War, Was Most Likely Intersex, Researchers Say. https://www.nytimes.com/2019/04/07/science/casimir-pulaski-intersex.html (dostęp 22.06.2019). | ||||
| Mikkola, M. (2017). Feminist Perspectives on Sex and Gender. The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta (red.). https://plato.stanford.edu/archives/win2017/entries/feminism-gender/> (dostep 12.05.2019) | ||||
| Monro, S. (2005). Gender Politics: Activism, Citizenship and Sexual Diversity. London: Pluto Press. | ||||
| Monro, S., D. Crocetti, T. Yeadon-Lee. (2017). Intersex, Variations of Sex Characteristics, and DSD: The Need for Change. Report, University of Huddersfield, UK, October. http://eprints.hud.ac.uk/id/eprint/33535/ (dostęp 16.11. 2017). | ||||
| Nicholas, L. (2014). Queer post-gender ethics. The shape of selves to come. Basingstoke and New York: Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/9781137321626 |
||||
| Patino, M. (2005). Personal Account. A women tried and tested. Lancet 366, 538. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(05)67841-5/fulltext (dostęp 27.06.2019). | ||||
| Pakszys, E. (1995). Płeć a rozwój nauki. Problemy epistemologii feministycznej W: J. Miluska, E. Pakszys (red.), Humanistyka i płeć (I). Studia kobiece z psychologii, filozofii i historii (s. 85-97). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. | ||||
| Petriczko, E. i in. (2014). Zespół częściowej niewrażliwości na androgeny – opis przypadku. Endokrynologia Pediatryczna, 13, 1(46), 61-67. http://www.endokrynologiapediatryczna.pl/?doi=10.18544/EP-01.13.01.1478 (dostęp 27.06.2019). | ||||
| Pisarska-Krawczyk, M. i in. (2014). Nietypowo ukształtowane narządy płciowe lub zaburzenia rozwoju płci. Aspekty medyczne i etyczne. Current Gynecological Oncology 12(4), 259-270. https://www.infona.pl/resource/bwmeta1.element.psjd-2dd17add-2bf1-44f4-8bef-17b3a2046f28/content/partContents/935a93b2-2bab-3834-9850-8b1c24d05a58 (dostęp 27.06.2019). | ||||
| Reis, E. (2009). Bodies in Doubt. An American History of Intersex, Baltimore: The Johns Hopkins University Press. | ||||
| Richards, Ch. i in. (2016). Non-binary or genderqueer genders. International Review of Psychiatry, 48 (1), 95-102. https://doi.org/10.3109/09540261.2015.1106446 |
||||
| Rogowska-Stangret, Monika. (2017). Korpor(e)alna kartografia ‘nowego materializmu” W: E. Hyży (red.), Feministyczne konteksty. Multidyscyplinarnie (s. 23-37). Toruń: Adam Marszałek. | ||||
| Rubin, G. (1975). The Traffic in Women: Notes on the ‘Political Economy’ of Sex. W: R. Reiter (red.), Toward an Anthropology of Women (s. 157-210). New York: Monthly Review Press. | ||||
| Rubin, G. (1984). Thinking Sex W: V. Carole (red.), Pleasure and Danger (s. 267-319). Boston: Routledge and Kegan Paul. | ||||
| Schweizer, K. i in. (2014). Gender experience and satisfaction with gender allocation in adults with diverse intersex conditions (divergences of sex development, DSD). Psychology & Sexuality 5 (1), 56-82. https://doi.org/10.1080/19419899.2013.831216 |
||||
| Stoller, R. (1968). Sex and Gender: On the Development of the Masculinity and Feminity, New York: Science House. | ||||
| Stone, A. (2007). An Introduction to Feminist Philosophy. Cambridge: Polity Press. | ||||
| Świder, M., Winiewski, M. (2017). Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce. Raport za lata 2015-2016. Warszawa: KPH. https://kph.org.pl/wp-content/uploads/2015/04/Sytuacja-spoleczna-oso%CC%81b-LGBTA-w-Polsce.pdf (dostęp 7.01.2018). | ||||
| Szarras-Czapnik, M., Lew-Starowicz, Z., Zucker, K. (2007). A Psychosexual Follow-Up Study of Patients with Mixed or Partial Gonadal Dysgenesis. Journal of Pediatric & Adolescent Gynecology 20, 333-338. https://doi.org/10.1016/j.jpag.2007.03.096 |
||||
| Valentine, V. (2016). Non-binary people’s experiences in the UK. Report, Scottish Trans Alliance, UK. http://www.scottishtrans.org/non-binary/ (dostęp 11.11.2017). | ||||
| Viloria, H. (2017). Born Both. An Intersex Life. New York: Hachette Books. | ||||
| Witt, Ch. (2011). The Metaphysics of Gender, Oxford: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199740413.001.0001 |
||||
Zieminska, R. (2018). Niebinarne i wielowarstwowe pojęcie płci. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Czasopismo „Avant” – zadanie finansowane w ramach umowy 711/P-DUN/2019 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę.
|
||||
