Avant, wol. X, nr 3/2019, doi: 10.26913/avant.2019.03.03
publikowane na licencji CC BY-NC-ND 3.0
Michał Andrzej Pawłowski
Uniwersytet Warszawski
michal.andrzej.pawlowski @ gmail.com
Opublikowano Online First 28 lipca 2019 Pełny tekst
Abstrakt: W eseju przedstawiono interpretację myśli Ludwiga Wittgensteina w kontekście nurtu fenomenologicznego w filozofii, z naciskiem na porównanie jego późnej twórczości (najpełniej wyrażonej w Dociekaniach filozoficznych) z projektem fenomenologii ciała Maurice’a Merleau-Ponty’ego prezentowanym w Fenomenologii percepcji. Punktem wyjścia do tych rozważań, w sensie logicznym, jest wczesna filozofia Wittgensteina, a konkretnie – zarys teorii podmiotu w Traktacie logiczno-filozoficznym, przeprowadzony przez filozofa w duchu fenomenologii Edmunda Husserla, natomiast inspirację do powstania tekstu (punkt wyjścia w sensie chronologicznym) stanowił esej Adama Lipszyca dotyczący właśnie rozumienia podmiotu przez filozofa z Wiednia. Głównym pytaniem niniejszej pracy jest, na ile można Wittgensteina rozumieć jako fenomenologa, a w szczególności jako fenomenologa ciała. Na to drugie wskazują znaczące podobieństwa z myślą Merleau-Ponty’ego, zwłaszcza w kontekście zagadnień percepcji. Mimo tego, że na tytułowe pytanie należy prawdopodobnie odpowiedzieć negatywnie, analiza taka przynosi pewne korzyści. W eseju autor ujmuje myśl twórcy Traktatu oraz Dociekań za pomocą fenomenologicznej siatki pojęciowej i w konsekwencji przekracza ograniczenia pojawiające się zazwyczaj na skutek sztywnego rozumienia dwóch wielkich gałęzi współczesnej filozofii – analitycznej i kontynentalnej – i tym samym z jednej strony prezentuje w nowym świetle myśl Wittgensteina, z drugiej zaś zarysowuje pole do szerszych badań dla filozofii w ogóle.
Słowa kluczowe: filozofia; Wittgenstein; fenomenologia; ciało; Merleau-Ponty
Ludwig Wittgenstein – Philosopher of the Body?
Abstract: The main topic of this essay is an interpretation of Ludwig Wittgenstein’s thought in the context of the phenomenology, especially regarding his late philosophy, presented in Philosophical Investigations, and its comparison with the project of the phenomenology of the body, demonstrated in Phenomenology of Perception by Maurice Merleau-Ponty. The starting point of this proposition is the early philosophy of Wittgenstein and the outline of his theory of the person, introduced in a phenomenological (Husserlian) manner. A key inspiration for the essay was Adam Lipszyc’s analysis of Wittgenstein’s understanding of subjectivity in general. The central question here is whether Wittgenstein can be called a philosopher of the body. Some arguments backing this hypothesis can be found in the similarities between his work and Merleau-Ponty’s thought. While the answer should probably be negative, this analysis itself has some value. The author explains Wittgenstein’s philosophy using phenomenological theoretical tools and, consequently, transcends the limitations stemming from the strict division between analytical and continental philosophy. The essay endevours to show the Viennese philosopher’s thought in a refreshing context, while also presenting a new field for philosophical investigations (nomen omen) in general.
Keywords: philosophy; Wittgenstein; phenomenology; body; Merleau-Ponty
Bibliografia
Brommage, T. J. (2008). Three Wittgensteins, Interpreting the Tractatus Logico-Philosophicus. University of South Florida Scholar Commons. Graduate Theses and Dissertations. Pobrano z https://scholarcommons.usf.edu/etd/149, (27.06.2019).
Diamond, C. (2000). Ethics, Imagination and the Method of Wittgenstein’s Tractatus. W: A. Crary, R. Read (red.), The New Wittgenstein (s. 149-173). Londyn, Nowy Jork: Routledge.
Dziobkowski, B. (2015). Religia u Wittgensteina i Bubera. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria, nr. 4(96), s. 477-490.
Dziobkowski, B. (2019). O Rzeczach i faktach Bogusława Wolniewicza. W: B. Wolniewicz, Rzeczy i fakty: wstęp do pierwszej filozofii Wittgensteina (s. 7-32). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Guignon, Ch. (1990). Philosophy after Wittgenstein and Heidegger. Philosophy and Phenomenological Research, 1(4), s. 649-672.
Husserl, E. (2009). Medytacje kartezjańskie. (A. Wajs, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo IFIS PAN.
Kloc-Konkołowicz, J., Lipszyc, A. (red.) (2014). Język i gra. Rozrachunki z Wittgensteinem. Warszawa: wyd. S. Gromadzki.
Lipszyc, A. (2014). Bez urazy. Filozofia Wittgensteina jako próba eliminacji traumy. W: J. Kloc-Konkołowicz, A. Lipszyc (red.), Język i gra. Rozrachunki z Wittgensteinem (s. 23-41). Warszawa: wyd. S. Gromadzki.
Lyotard, J. F. (1997). Kondycja ponowoczesna. (M. Kowalska, J. Migasiński, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Marks, K. (1958). Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne. (K. Jażdżewski, T. Zabłudowski, tłum.). Warszawa: Książka i wiedza.
Merleau-Ponty, M. (2001). Fenomenologia percepcji. (M. Kowalska, J. Migasiński, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Wittgenstein, L. (1993). O pewności. (W. Sady, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Wittgenstein, L. (1995). Wykład o etyce. (W. Sady, tłum.). Kraków: Znak.
Wittgenstein, L. (2000a). Tractatus Logico-Philosophicus. (B. Wolniewicz, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wittgenstein, L. (2000b). Dociekania filozoficzne. (B. Wolniewicz, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wittgenstein, L. (2014). Uwagi o barwach. (B. Baran, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Wolniewicz, B. (2000). O traktacie. W: L. Wittgenstein, Tractatus Logico-Philosophicus (s. VII-XL). (B. Wolniewicz, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wolniewicz, B. (2019). Rzeczy i fakty: wstęp do pierwszej filozofii Wittgensteina. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Czasopismo „Avant” – zadanie finansowane w ramach umowy 711/P-DUN/2019 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę.
