„Katalog dyskursywnych ekscentryczności”. Zarys historii polskiego szaleństwa

Avant, wol. XI, nr 3, doi: 10.26913/avant.2020.03.23
publikowane na licencji CC BY-NC-ND 3.0

Agata Koprowicz
Instytut Kultury Polskiej
Uniwersytet Warszawski
koprowicz.agata@gmail.com

Przyjęto 21 lipca 2019; zaakceptowano 14 luty 2020; opublikowano Online First 24 maja 2020
Pełny tekst

Abstrakt: Zbadania historii dziewiętnastowiecznej psychiatrii na ziemiach polskich podjęła się Mira Marcinów w książce Historia polskiego szaleństwa. Słońce wśród czarnego nieba. Studium melancholii. W artykule komentuję poszczególne jej części w sposób chronologiczny, wybierając wątki, które uznałam za dyskusyjne. Zarazem zastanawiam się nad tym, jak mogłaby wyglądać historia polskiego szaleństwa, gdyby ją rozwinąć. Uwagę poświęcam przede wszystkim kontekstowi społecznemu (kwestiom klasowym, genderowym, rasowym) rodzącej się psychiatrii. Staram się również wyznaczyć obszary problemowe do dalszej naukowej eksploracji dla badaczy z innych dziedzin.

Słowa kluczowe: psychiatria; melancholia; historia medycyny; historia szaleństwa; XIX wiek

“Catalog of discursive eccentricities.” An outline of the history of Polish madness

A review of Historia polskiego szaleństwa: Słońce wśród czarnego nieba. Studium melancholii [The History of Polish Madness: Sun amidst the Black Sky. Study of Melancholy] by Mira Marcinów

Keywords: psychiatry; melancholy; history of medicine; history of madness; XIX century

Bibliografia

Blumenstok, L. (1872). Kilka przypadków dochodzenia stanu umysłowego. IV. Melancholik oskarżony o podpalenie. Służba Zdrowia Publicznego, 1(4).

Czeczot, K. (2018). Praktyki psychiatrii, Warszawa, Polska: Instytut Badań Literackich PAN Wydawnictwo.

Dobroczyński, B., Dybel, P. (2016). Od Jekelsa do Witkacego. Psychoanaliza na ziemiach polskich pod zaborami 1900-1918, Kraków, Polska: Universitas.

Dobroczyński, B., Marcinów, M. (2018). Niezabliźniona rana Narcyza. Dyptyk o nieświadomości i początkach polskiej psychoanalizy. Kraków, Polska: Universitas.

Dybel, P. (2016). Psychoanaliza – ziemia obiecana? Z dziejów psychoanalizy w Polsce 1900-1989. Cz. 1, Okres burzy i naporu. Początki psychoanalizy na ziemiach polskich okresu rozbiorów 1900-1918. Kraków, Polska: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.

Dybel, P. (2017). Przywracanie pamięci. Polscy psychiatrzy XX wieku orientacji psychoanalitycznej, Kraków, Polska: Universitas.

Gilman, S.L., Conolly, J. (2014). Face of Madness. Hugh W. Diamond and the Origin of Psychiatric Photography. New York, USA: Echo Point Books & Media.

Holmes, R. (2010). Wiek cudów. Jak odkrywano piękno i grozę nauki. (E. Morycińska-Dzius, tłum.). Warszawa, Polska: Prószyński i Spółka.

Konopnicka, M. (2015). Szpital żydowski w Warszawie. Osiński D.M. (oprac.). Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza, 8.

Litwinowicz-Droździel, M. (2016). Uczeni i sztukmistrze. O kilku dylematach z początku XIX wieku. W: Kubicka, J., Litwinowicz-Droździel, M. (red.), Praktyka, utopia, metafora. Wynalazek w XIX wieku. Warszawa, Polska: Uniwersytet Warszawski, Convivo.

Magnone, L. (2016a). Emisariusze Freuda. Transfer kulturowy psychoanalizy do polskich sfer inteligenckich przed drugą wojną światową. t. 1, t. 2. Kraków, Polska: Universitas.

Magnone, L. (2016b). Psychoanaliza w Polsce 1909-1946. Psychoanaliza i Polacy, psychoanaliza i literatura, psychoanaliza zbiorowości, psychoanaliza kobiet, t. 1, Warszawa, Polska: Fundacja Augusta hrabiego Cieszkowskiego. https://doi.org/10.18318/td.2018.1.21

Magnone, L. (2016c). Psychoanaliza w Polsce 1909-1946. Psychoanaliza stosowana, psychoanaliza i filozofia, psychoanaliza i historia, t. 2, Warszawa, Polska: Fundacja Augusta hrabiego Cieszkowskiego.

Marcinów, M. (2017). Historia polskiego szaleństwa. Słońce wśród czarnego nieba. Studium melancholii. t. 1. Gdańsk, Polska: Fundacja Terytoria Książki.

Osiński, D.M. (2015). Poetka patrzy na szpital. o chorowaniu i żydowskości w warszawskim tekście Marii Konopnickiej. Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza, 8.

Röske, T. (2010) Krankheitssymptom oder kritisches Aufbegehren? Stick-, Näh- und Häkelwerke aus der Psychiatrie. W: Weddigen T. (red.). Metatextile. Identity and history of a contemporary art medium, Emsdetten, Niemcy: Dietrich Reimer Verlag.

Röske, T., (2007). Lust und Leid – sexuelle und erotische Motive in Werken der Sammlung Prinzhor. W: Förstl, H., Boehlke, E., Heuser, M. P. (red.), Licht und Schatten. Berlin, Niemcy: GIB.

Rusinek, W. (2018). Jądro polskiej ciemności (Mira Marcinów: “Historia polskiego szaleństwa”. Artpapier 14. Pobrano 7.07.2019 z http://www.artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=352&artykul=6895

Sontag, S. (2016). Widok cudzego cierpienia. (S. Magala, tłum.). Kraków, Polska: Wydawnictwo Karakter.

Sowa, J. (2011) Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą. Kraków, Polska: Universitas.

Urbanek, B. (2009). Specjaliści w Królestwie Polskim w II poł. XIX wieku do czasów I wojny światowej w doniesieniach polskiej prasy medycznej (ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy). W: Urbanek, B. (red.). Zawód lekarza na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Warszawa, Polska: Oficyna Wydawnicza “Aspra-JR”. Czasopismo „Avant” – zadanie finansowane w ramach umowy 711/P-DUN/2019 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę.

„Katalog dyskursywnych ekscentryczności”. Zarys historii polskiego szaleństwa

Czasopismo „Avant” – zadanie finansowane w ramach umowy 711/P-DUN/2019 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę.